Av. Hibe Gökalp: Kasten orman yakma suçunun kesinlikle affı yoktur

Birkaç gündür ülkemizde meydana gelen orman yangınları sebebiyle; orman yakma eylemi ve yaptırımlarından bahsedeceğim. Ormanların korunması ve geliştirilmesi kapsamında, orman yakma suçuna ilişkin olarak düzenlemeler Anayasamızın 169. maddesinde ve 6831 sayılı Orman Kanununun m. 68 ve devamında bulunmaktadır.

Orman yakma eyleminin suç olarak düzenlenmesinde hangi hak korunmaktadır?

Ormanların doğaya, insan yaşamına, toplumların ekonomik ve sosyal olarak gelişmesine  maddi ve manevi olarak etkisi bulunmaktadır. Bu anlamda ormanların tarımı, hayvancılığı, bayındırlık tesislerini koruması; karada ve deniz kıyılarında kumulların teşekkülüne engel olması; bataklıkları kurutmak, havaya saf oksijen vermek, gürültüyü ve hava kirliliğini önlemek suretiyle insan sağlığına yardım etmesi; çeşitli av hayvanlarını barındırıp beslemekle yurdun tabii varlığını ve güzelliğini zenginleştirmesi gibi hususlar ormanların kolektif faydalarının başlıcalarını teşkil eder.

Ormanlara zarar verilmesi başta insanın sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı (Anayasa m.56) olmak üzere; kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığının korunması hakkı (Anayasa m.17), mülkiyet hakkı ve sosyal, ekonomik haklar kapsamında birçok temel insan hak ve özgürlüğünü ihlal etmektedir.

Ormanların korunması ve geliştirilmesinde devletin sorumluluğu nedir?

Anayasanın 169. maddesine göre; “Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri alır. Yanan ormanların yerinde yeni orman yetiştirilir, bu yerlerde başka çeşit tarım ve hayvancılık yapılamaz. Bütün ormanların gözetimi Devlete aittir.

Devlet ormanlarının mülkiyeti devrolunamaz. Devlet ormanları kanuna göre, Devletçe yönetilir ve işletilir. Bu ormanlar zamanaşımı ile mülk edinilemez ve kamu yararı dışında irtifak hakkına konu olamaz.

Ormanlara zarar verebilecek hiçbir faaliyet ve eyleme müsaade edilemez. Ormanların tahrip edilmesine yol açan siyasi propaganda yapılamaz; münhasıran orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. Ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar genel ve özel af kapsamına alınamaz.” denmektedir.

Orman yangınlarının önlenmesi kapsamında uygulanan kabahat ve suçlar nelerdir?

Devlet ormanlarında; Orman İdaresince belirlenen konak yerlerinden başka yerlerde geceleyenlere, 2021 yılı itibariyle yüz altmış üç Türk Lirası idarî para cezası verilir.

a) Ormanlarda izin verilen ve ocak yeri olarak belirlenen yerler dışında ateş yakmak veya izin verilen yerlerde yakılan ateşi söndürmeden mahalli terketmek,

b) Ormanlara sönmemiş sigara veya yangına dolaylı olarak yol açabilecek madde atmak,

c) Ormanlara dört kilometre mesafede veya bu Kanunun 31 inci ve 32 nci maddeleri kapsamına giren köyler hudutları içinde anız veya benzeri bitki örtüsü yakmak, yasaktır. Bu fiilleri gerçekleştiren kişiler hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezasına hükmolunur.

“Kasten orman yakan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.”

Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak orman yangınına sebebiyet verenler iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak failin yangının söndürülmesine ve etkilerinin azaltılmasına yönelik çabaları veya meydana gelen zararın azlığı göz önünde bulundurularak, verilecek ceza yarısına kadar indirilir. Zararın belirlenmesinde yangın sonucu tamamen yanan ağaç ve ağaççıkların değeri, kısmen yanan ağaç ve ağaççıkların değerinde meydana gelen azalma, alt tabaka orman örtüsünün yanması nedeniyle oluşan zarar ve toprağın humuslu tabakasının yanması nedeniyle meydana gelen verim kaybı dikkate alınır.

Kasten orman yakan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

Devletin güvenliğine karşı suç işlemek amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde devlet ormanlarını yakan kişi müebbet hapis ve yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

Bu maddede yazılı suçların işlenmesi sebebiyle, ölüm veya yaralanmanın meydana gelmesi halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı cezaya hükmolunur.

Bu kanun kapsamında orman rejimi altına alınan yerlerde ve muhafaza ormanı ve milli park olarak ayrılmış ormanlarda, ormanlara mütaallik suçları işleyenlere verilecek ceza iki misli olarak hükmolunur. Bu Kanunda mercii belirtilmemiş idarî yaptırım kararları, orman işletme şefleri tarafından verilir.